PGS.TS Hoàng Thị Minh Châu, Giám đốc Ngân hàng mô, Bệnh viện Mắt Hà Nội 2, cho biết như trên tại tọa đàm Chia sẻ kinh nghiệm thu nhận, điều phối giác mạc giữa Việt Nam và Singapore, ngày 15/10. Số giác mạc trên được nhập từ các ngân hàng mắt hiến tặng tại Mỹ.
Với nguồn giác mạc này, bệnh viện đã thực hiện thành công 42 ca ghép mang lại ánh sáng cho người bệnh. Số còn lại được điều phối sang các bệnh viện khác để ghép cho người bệnh.
Để có nhiều nguồn giác mạc hiến, các bác sĩ đã kết nối với những ngân hàng mắt trực thuộc Hiệp hội ngân hàng mắt Mỹ. Sau đó, hoàn thành các thủ tục thu nhận, nhờ đó nhiều bệnh nhân đã tìm thấy ánh sáng.
Ghép giác mạc hiện là phương pháp duy nhất và hiệu quả nhất giúp bệnh nhân bị tổn thương giác mạc có cơ hội phục hồi thị lực, đặc biệt là trường hợp điều trị nội khoa không còn mang lại kết quả. Hiến tặng giác mạc không yêu cầu về không gian, việc thu nhận giác mạc có thể diễn ra ở bất cứ đâu, không ảnh hưởng đến yếu tố thẩm mỹ. Các bác sĩ thu nhận giác mạc không lấy đi toàn bộ nhãn cầu của người hiến tặng mà chỉ lấy một lớp màng mỏng giác mạc phía trước.
Sau khi lấy, giác mạc được đưa vào nuôi dưỡng ở ngân hàng mô, dành ghép cho bệnh nhân. Không giống các tạng khác như tim, gan, phổi... phải chạy đua thời gian để ghép, giác mạc có thể nằm trong ngân hàng mô vài tuần, cả tháng trước khi ghép cho người mù.
PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến, Chủ tịch Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam, cho biết từ tháng 5 đến nay, số lượng ca hiến tạng từ người chết não tăng gấp ba lần, các ca ghép tạng trong đó có ghép hiến giác mạc tăng 10% so với trước. Ngoài nguồn hiến trong nước, Việt Nam được nhận giác mạc từ nước ngoài. Tuy nhiên, thủ tục hải quan và bảo quản giác mạc còn khó khăn bởi giác mạc không phải bệnh phẩm, không phải thiết bị, hay mẫu vi sinh vật mà giác mạc là mô cần bảo quản sống.
Vì vậy, bà Tiến đề xuất các cơ quan chức năng, các cơ sở thu, ghép giác mạc kiến nghị Bộ Y tế, Tổng cục Hải quan tạo điều kiện về thủ tục để thuận tiện chuyển nguồn giác mạc từ nước ngoài về Việt Nam ghép cho người bệnh.
Một ca ghép giác mạc tại Bệnh viện mắt Hà Nội 2. Ảnh: Dương Đức
TS.BS Howard Cajucom-Uy, phụ trách Ngân hàng Mắt Singapore, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng Mắt châu Á, cho hay về lý thuyết 50% số ca tử vong hàng năm có thể là nguồn hiến giác mạc. Hiến giác mạc rất ít chống chỉ định, kể cả người bệnh ung thư cũng có thể hiến, không yêu cầu về nhóm máu.
Tuy nhiên, rào cản như phong tục tập quán, truyền thống và tôn giáo, tín ngưỡng văn hóa, sự thiếu hiểu biết, thờ ơ về việc hiến tặng giác mạc. Gia đình người hiến tặng đang trải qua giai đoạn rất khó khăn về cảm xúc, những nhận thức không đúng về luật pháp liên quan đến hiến tạng... khiến tỷ lệ hiến giác mạc còn hạn chế.
"Việc thu nhận giác mạc hiến được ưu tiên lấy từ nguồn là người qua đời tại các bệnh viện, bởi biết được sức khỏe của người hiến, với các tiêu chí về bệnh lý, tiền sử bệnh tật", TS Howard Cajucom-Uy nói.
Các chuyên gia nhìn nhận nhu cầu ghép giác mạc rất cao nhưng nguồn hiến tặng khan hiếm, số ghép được rất ít ỏi. Khoảng 300.000 người mù đang chờ để được ghép giác mạc. Tại Việt Nam, việc lấy - ghép giác mạc được thực hiện từ năm 2007, đến nay đã có hơn 3.000 người được ghép.
Trong giai đoạn 2007-2023, cả nước có 45.000 đăng ký hiến tặng giác mạc. Trong đó, 963 người tặng giác mạc sau khi qua đời, tập trung chủ yếu tại tỉnh Ninh Bình với 437 người và Nam Định 332 người.