Mọi chuyện khởi đầu từ năm 2012, khi chuyên gia máy tính Dmitry Kryokov đưa ra giả thuyết rằng cấu trúc và các quy luật phát triển của vũ trụ có thể tương đồng với bộ não, Internet và thậm chí là mạng lưới xã hội phức tạp của nhân loại. Cùng với nhóm nghiên cứu của mình, ông đã sử dụng siêu máy tính để mô phỏng toàn bộ mô hình vũ trụ, từ Vụ nổ lớn đến quá trình giãn nở không ngừng, qua đó vẽ nên “đường cong” của cấu trúc không-thời gian ở quy mô vĩ mô.
Theo Kryokov, những điểm chung này không thể chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Ở mức độ phức tạp cao như vậy, khả năng xảy ra những đặc điểm giống nhau một cách tình cờ là vô cùng nhỏ. Điều đó gợi ý rằng có thể tồn tại những yếu tố sâu xa, ẩn chứa sự liên kết giữa vũ trụ và bộ não, mà chúng ta chưa hiểu hết.
Để tìm lời giải cho điều bí ẩn ấy, các nhà khoa học đã đề xuất một khái niệm mới mang tên “lý thuyết mạng lưới thần kinh vũ trụ”. Lý thuyết này cho rằng vũ trụ không chỉ đơn thuần là một không gian trống, mà còn hoạt động như một mạng lưới thần kinh khổng lồ, trong đó mỗi cá thể đều góp phần vào quá trình truyền tải và xử lý thông tin. Quan điểm này không chỉ nhằm giải thích những điểm tương đồng về cấu trúc giữa vũ trụ và bộ não, mà còn mở ra góc nhìn mới về nguồn gốc, sự tiến hóa và tương lai của vũ trụ.
Theo lý thuyết, cả vũ trụ và bộ não đều là những hệ thống phức tạp được tạo thành từ các đơn vị cơ bản – có thể so sánh với tế bào thần kinh – liên kết với nhau một cách chặt chẽ để truyền tải và xử lý thông tin. Nhà vật lý Sarkar Das là người đã đưa ra khái niệm này một cách rõ ràng qua bài báo có tiêu đề “Mạng lưới thần kinh vũ trụ: Một mô hình vũ trụ của mạng lưới thần kinh lượng tử” xuất bản năm 2021.
Das cho rằng đơn vị cơ bản cấu thành vũ trụ chính là “nơ-ron vũ trụ” – một cấu trúc kép gồm một lỗ đen và một lỗ trắng, được liên kết với nhau thông qua một lỗ sâu (wormhole). Trong đó, lỗ đen có sức hút mạnh mẽ, có khả năng nuốt chửng vật chất và năng lượng xung quanh, trong khi lỗ trắng lại có lực đẩy lớn, phóng ra vật chất và năng lượng. Lỗ sâu đóng vai trò như một “đường truyền” cho phép sự chuyển giao nhanh chóng của vật chất và năng lượng giữa các điểm khác nhau trong không gian.
Đáng chú ý, Das cho rằng các “nơ-ron vũ trụ” này có thể kết nối qua các lỗ sâu, tạo thành một mạng lưới khổng lồ có khả năng xử lý thông tin tương tự như mạng lưới thần kinh của bộ não. Thậm chí, hệ thống này có thể sử dụng các qubit – đơn vị thông tin lượng tử có khả năng tồn tại đồng thời ở hai trạng thái – để xử lý dữ liệu một cách vượt trội so với các hệ thống truyền thống.
Lý thuyết mạng lưới thần kinh vũ trụ không chỉ nhằm mục đích mô tả cấu trúc hiện hữu của vũ trụ mà còn cố gắng giải thích nguồn gốc và sự tiến hóa của nó. Das cho rằng, ở thời điểm ban đầu, vũ trụ tồn tại dưới dạng một điểm kỳ dị – một trạng thái vô cùng nhỏ bé, dày đặc và nóng bỏng, chứa đựng toàn bộ vật chất, năng lượng và thông tin. Khi xảy ra quá trình “sụp đổ” của hàm sóng lượng tử, điểm kỳ dị này chuyển từ trạng thái bất định sang trạng thái có xác định, dẫn đến sự phân tách và hình thành ra “tế bào thần kinh vũ trụ” đầu tiên.
Sau đó, phần lỗ đen của nơ-ron vũ trụ tiếp tục phân chia thành nhiều đơn vị mới, trong khi phần lỗ trắng phóng ra vật chất và năng lượng, từ đó hình thành nên các thành phần của vũ trụ. Quá trình này được xem như Vụ nổ lớn – sự khởi đầu cho cả vũ trụ lẫn mạng lưới thần kinh bao trùm nó. Sau Vụ nổ lớn, mạng lưới này không ngừng mở rộng và phát triển, liên tục truyền tải và xử lý thông tin thông qua trao đổi các qubit. Chính quá trình này đã định hình nên nhiều hiện tượng và quy luật cơ bản của vũ trụ, từ trọng lực, vật chất tối, năng lượng tối đến sự hình thành thiên hà, ngôi sao, hành tinh và thậm chí là sự ra đời của sự sống.
Theo Das, các hiện tượng cũng như quy luật vật lý mà chúng ta quan sát được chính là kết quả của quá trình xử lý thông tin trong mạng lưới thần kinh vũ trụ, phản ánh một logic nội tại và mục đích tiềm ẩn. Điều này thậm chí mở ra khả năng tồn tại của một trí thông minh hay ý thức tập thể trong vũ trụ.
Tuy nhiên, Das cũng lưu ý rằng thông tin trong mạng lưới thần kinh vũ trụ không hoàn toàn bị “khóa kín” mà có thể bị rò rỉ ở một mức độ nào đó. Sự rò rỉ này có thể gây ra những hiện tượng ngẫu nhiên, bất ổn nhỏ lẻ – điều mà đã được phát hiện qua các thí nghiệm lượng tử như giao thoa hai khe, bất đẳng thức Bell hay hiện tượng vướng víu lượng tử. Những thí nghiệm này cho thấy các hiện tượng vật lý lượng tử không thể giải thích bằng các lý thuyết cổ điển, mà đòi hỏi những khái niệm mới phản ánh sự “rò rỉ” thông tin từ mạng lưới thần kinh của vũ trụ.
Sự lan tỏa của thông tin từ mạng lưới này được cho là nguyên nhân tạo nên sự đa dạng và phức tạp của vũ trụ – từ cấu trúc của các thiên hà đến sự xuất hiện của các hình thái sự sống. Nhiều nghiên cứu về nguồn gốc, tiến hóa và phân bố của sự sống đã chỉ ra rằng, sự sống là một hiện tượng huyền bí, kỳ diệu với vô số hình thức, chức năng và giá trị riêng biệt.
Dù lý thuyết mạng lưới thần kinh vũ trụ mở ra những góc nhìn mới đầy hứa hẹn, nó vẫn còn nhiều hạn chế. Cho đến nay, hầu hết các giả thuyết chỉ dựa trên toán học và lý luận logic, chưa nhận được sự xác nhận đầy đủ từ các thí nghiệm và quan sát thực tế. Hơn nữa, những khái niệm trong lý thuyết này liên quan đến các nguyên tắc phức tạp của toán học và vật lý lượng tử, khiến chúng trở nên khó hiểu với đại đa số công chúng và đòi hỏi các mô phỏng, tính toán chuyên sâu để chứng minh tính khả thi của chúng.
Tóm lại, lý thuyết mạng lưới thần kinh vũ trụ không chỉ mở ra một hướng nghiên cứu mới trong việc hiểu về vũ trụ mà còn gợi ý về mối liên hệ sâu sắc giữa cấu trúc vũ trụ và bộ não con người. Dù còn nhiều điều cần được chứng minh và làm rõ, nhưng nó hứa hẹn sẽ mang lại cho chúng ta một khuôn khổ thống nhất để khám phá những bí ẩn của vũ trụ cũng như những quy luật của trí thông minh tự nhiên.
